Gözlerinde Güneş Tutulması: Türkan Şoray

SULTAN ŞORAY 

"Elini yüzüne koysan avuç içini öper Türkan." der Dilara Ulu. Yeşilçam'ın sultanı olarak tanınan, çok sevilen oyuncusu Türkan Şoray'ın biyografisini yazmak istedim bu hafta.

Halit Soray ve Meliha Sav çiftin 1945 yazında bir kız çocukları olur. Ailenin yeni üyesi ile hayat devam ederken Halit Şoray'ın polis maaşıyla yetinemeyince annesi de evladı için çalışmaya başlar. Her çocuğun yapabildiği gibi Türkan evde kendi filmini oynar. Kardeşi Nazan dünyaya geldiğinde o da bu filmin bir parçası olur onun için. Türkan okul yıllarındaki müsamerelerde, milli bayramlarda sahne alma fırsatı buldu. Evdeyse perdelerden kendine elbise, sandalyeleri de kendine sahne  yapar, şarkı söylermiş. 

Her mutluluk acı izler taşır. Lise yıllarındayken annesiyle babası ayrılır. Türkan dedesiyle yaşamaya başlar. Mutlu hayatındaki bu acıyla bütün kadınlara nasıl güzel gülünmesi gerektiğini, güçlü olmanın zamanı olmayacağını gösterir aslında. Hafta sonları annesi ve kardeşiyle hasret gidermek için Karagümrük'teki evlerine gider. İşin diğer tarafıysa ev sahipleri Emel Yıldız'dır. Diğer adıyla Panter Emel; sinema dünyasını, kocaman kara gözleriyle, ilgi çektiğini belli eden yüz ifadesiyle, büyük bir imrenmeyle dinleyen Türkan'a anlatır Emel Yıldız. O anlattıkça Türkan'ın hayli ilgisini ve merakını artar. Türkan'ın bu ilgisi karşısında onu yeni başlayacağı film setine götürmeye karar verir Emel. Türkan'ın gözleriyle konuşup sessizliğiyle büyüyen ifadesine hayran kalan İlker İnanoğlu onu fark eder ve sinema kapılarını Türkan'a aralar ve ilk film teklifiyle Türkan imrendiği hayatın basamaklarını tek tek çıkmaya başlamıştır.

İlk filmi "Köyde Bir Kız Sevdim" için kamera ışıkları açılır ve yeni bir kadın doğar. İzlerken hayranlıkla izlediğimiz, bir anlık duruşunu, bakışını, gülüşünü kaçırmaya korktuğumuz bir kadın.

İlk filminden sonra Türkan'a bir sürü film teklifleri gelir; " Aşk Rüzgarları". O dönemin jönlerinden Görkem Arsoy ile birlikte oynayacaktır. Film konuysa; Arsoy'un üç sevgilisi vardır. Türkan da utangaçlığından dolayı terk edilen sevgili karakterini oynamaktadır. Filmin sonuna doğruysa film severler Türkan Şoray'ın adını bilmediklerinden " Kara kız ile evlen!" derler. Böylece Türkan izleyicilerin gönlünde 'Kara Kız' olarak çoktan fethetmiştir. 

Artık ardı ardına film teklifleri başlamıştır Türkan için. Birçok filmleri olan Türkan Şoray dönemin jönleriyle ve usta yönetmen ve kadrosuyla film çekme imkanı bulur. Perdelere sıyrılıp şarkı söylen kızın artık hayalleri gerçek olmuştu. 

İlk ödülünü Ayhan Işık ile oynadığı 'Acı Hayat' filmiyle alır. Bu onun için çok önemlidir. Filmde karşımıza manikürcü Nermin vardır. Sevdiği adamı acı çekerek terk etmek zorunda kalan Nermin, alışıldık mutlu sonların devrimini yapar. Seyirci artık onun komşusu, kardeşi, ailesi, sevgilisi olarak görülmeye başlamıştır. 

Filmlerini en sevdiğimiz kelimeleriyle anlamlandırmaya çalışırız.. Ömrü yoktur bu filmlerin. Zaman eskitmez onları. Bin yıl önce de sonra da olsa hala aynı duygularla izlenebilecek filmlerdir onlar.

Bizi filmleriyle büyüleyen Türkan heryerdedir aslında. Balıkçıda, hamsi kokularıyla, balıkçı güzeli Azize'nin şarkılarındadır. Kara gözlü Azize " herşeye sahip olmak isteyen, elindekini de kaybediyor." derken güneş tutulması var onun gözlerinde. 

Elinin hamuru ile Türkan, birbiri ardına gelen ödülleri kaldırır. 'Dönüş' filmi yurt dışındaki festivallerde gösterime girer. Bir kadın yönetmen olarak Türkan, artık yurt dışında da tanınmaya başlar. Kolay değildir ki, dünyanın en çok sayıda filmde oynamış kadın oyuncusu olmak. 

70 'lerin ortasına doğru televizyonun gelmesiyle sinema durağanlaşır. Çekilen film sayısı azalır. Buna rağmen Cengiz Aymatov'un 'Kırmızı Eşarp' kitabındaki al yazmalı Asya'dır. Kadir İnanır ile şiir gibi bir kadın olarak karşımıza çıkar. Bize sevgiyi sorgulatır. Onun için sevgi selvi boylu İlyas'ın kamyonu arkasından bakmak oluverir. 

Hepimizin hayatında unutulmaz bir izin var, okşamak istediğimiz izler... Beyaz perdenin de herzaman senin gibi bir Sultan'a ihtiyacı var. "Halk özlemiyle oluşmuş bir mitostur ve ulaşılmaz bir yalnızlık içindedir." demiş senin için Cemal Süreyya. Gözlerimizden okusunlar mutluluğumuzu ve ' Ayırmasın Mevla'm bizi ömür boyunca...'

-Vaveyla-

Aşk da tıpkı "elif" gibidir, isminde gizlidir ama okunmaz. 

O olmadan besmele sese gelmez. 

O her şeyin içindedir, ama hiçbir şeyde görünmez. 

Hz. Mevlana.

İnsan vav şeklinde doğar, bir ara doğrulunca kendini elif sanır. İnsan iki büklüm yaşar, oysa doğrulduğu gün öldüğü gündür. Kulluğun manası vavdadır. Elif uluhiyetin ve ehadiyetin simgesidir. -Yani uluhiyet; ilahilik sıfatı ve tanrılık vasfı demektir. Bu vasfa sahip olan, ibadet ve itaat edilmeye müstehak olan yalnıza Yüce Allah'tır. Ehadiyetse; kainat içindeki her bir varlıkta hususi olarak görünen birlik tecellisini ifade eder.- O yüzden Lafz-ı ilahi elifle başlar. Elif kainatın anahtarıdır, vav kainattır demek doğru bir ifadedir. 

Rabbimiz kullarının her zaman vav gibi olmasını istemiştir. 

Musa dal olmuştur ama firavunun gözü hep elifte kalmıştır.

İbrahim ateşte vavdır, Nemrut bizzat ateşe odun. 

Yunus, vav olup kurtarmıştır kendini balığın karnından. 

İnsan anne karnında vav halindeyken rahat eder. Boylu boyundayken kim rahattır ki mezarında?

İyi bakıldığında bazen secdedeyken vav, bazen bir anne karnında cenin. 

Vav harfi Ebced hesabında altıncı harfi temsil eder. Böylelikle imanın 6 şartını temsil ettiği söylenir. Vav harfi kasem harfidir. Yani önüne geldiği kelimeyle ant ifade ederler ve aynı zamanda da iki cümleyi veya özneyi birbirine bağlayan bağlaçtır. 

Manayı bilmeyen "vav" diyemez, "vay" der.

Buna anlamca "vaveyla" denir. Yani vav olamadıkları için feryad edenlerin halidir.

Vav harfi Tezhib sanatı ile süslenmiş ve ucuna lale motifi konulmuştur. Lale süsleme sanatında Allah'ı c.c. temsil eder. Bursa Ulu Cami'sinde yedi vav hattının sırrı şu şekilde anlatılır: "Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v) şu şekilde buyurmuştur: Yedi vavdan sakınınız, ihtiyaç olmadı halde vavların işaret ettiği mesleklere yönelmeyiniz." 

Allah Resul'u bizleri sorumluluğu olan şeylerden sakınma noktasında uyarıyor ve "Vavlardan sakının, çekinin."diyor. 

Allah'a gerçek saygı gösterenlerden başkasına namaz elbette ağır gelir. Allah: "Secde et, yaklaş. Secde et, vav ol." der. 

-Viran-

İçinin yana yana kabul edemediği şeyleri var insanın. Bile bile göz göre göre kabul edemediği. Elinden birşey gelmemesinin sindirilemezliği. Boğazın düğümleniyor, için cayır cayır yanıyor, sol yanın acıyor, gözlerin doluyor ama yine de elinden gelen birşey yok. Sanki bir çığlık atsan bütün dertler son bulacakmış gibi. Yeniden doğduğun dünyada, gökyüzünün üstüne gelmesi gibi bir durum benimkisi. İnsanın aklına her gelişinde gözlerini kapatıp kendini sarsmak mı gelir sadece elinden? Her hatırladığında gülmek yerine, sadece gözünün en derininden belli olan kül yerine dönmüş kalbi mi görünür? Yaraların tam sarıldı derken kendine daha derininden bir yara nasıl açar bir insan? Unutamadığın, yarım bıraktığın, bırakıldığın... Hepsi bir anda acı mı verir insana? Bir anda unutulduğun, insana bu denli yara açabilirmiş oysaki.

Bu yaşadığım güle güle ağlamak değilde nedir? Gülmenin sebebi mutluluk değilse peki? Acıdan da gülebilirmiş insan. Paramparça olmuşken de gülebilir bir şekilde. En kötüsü de üzüldüğünle kalmaktı. En ağırı. Herşey yoluna girdi dediğin anda tekrar bazı şeylerin seni üzmesine izin vermek en ağır çaresizlikti bence. En ağır yenilgi. Günlerce gülmene sebep olanlar bir anda senin yüreğini viran edebilirdi. Seni bir anda nasıl kül edebilirdi? Kalabalığın içinde yalnız kalmak gibiydi. Sesin içinde sessizliğe bürünmek gibi. Yazılan satırlar anlamsız, üzülen, kırılan, incinen mecalsiz ve acz tutuyor, yarım bırakan,bırakılan umutsuz. Kısaca herşey ve herkes çaresiz, yorgun,inançsız. İnançsız ya. Güvenin bittiği yerde inancın da bitmesi gibiymiş, inandıkların bir anda saçma gelmesi gibiymiş. Böyle olması durumuna da insan çaresizlik dermiş.

"Özünde Vatandır"

Mehmetçiğe Mektup

Bu vatanın her karış toprağında sizin kokunuz var. Bayrağın kumaşının her ilmeğinde, her ipliğinde siz varsınız. Bayrağımızla gurur duymamın sebebi de bu olsa gerek. Kumaşı şehit kanı, parıltısı zaferlerin ışığıdır. Bu yüzden gönülden bağlıyız rengine, kumaşına. Geçmişe duyduğum özlemim, o duyduğum şevk sizinle tamamlanıyor. İşte bu yüzden gururlanıyorum. İşte bu yüzden aklıma her geldiğinizde içim ürperip, gözümün en içinden belli olan gururu kelimelerle ifade edemiyorum.

'Memleket meselesi' diyorlar. Hepimizin memleketi, anası olan toprak için siz kan akıtıyorsunuz. Her damla kan içinde bizim canımız yanıyor. Ateş düştüğü yeri falan da yakmıyor. Kardeşimin canı yanarken benim içim nasıl yanmaz? Yanar. Kardeş değil miyiz? Batısından tut en doğusuna kadar, en ücra yere kadar en içten, en temiz duygularla kardeşiz.

Gökyüzünde uçurduğumuz her uçurtmayı, küçük kız çocuklarının mahalle aralarında atladı ipi, karşılıklı oynan her oyunu size borçluyuz. Sanmasınlar ki bize oynanan oyun son bulmayacak. Tek bedende milyonlarca yüreği, milyonlarca kalbi bölmek kolay değil.

Çanakkale Zaferi'nde cephede her askerin tek düşüncesi; "Bizim olanı bizden almaya gelmişler. Alamazlar efendim! Vermem. Mutfakta ocak başında annem için, tarladaki ekmeğini taştan çıkaran babam için, Conkbayırı'nda, Anafartalar'da, Gelibolu'da şehit olan kardeşim için, kundaktaki yeni doğmuş evladım için, karımın, kız kardeşimin şerefi için, memleketin namusu için dönmem. Dönemem." demişlerdi. Hiçbirisi de dönmeyi düşünmedi. Savaş meydanına çıktıklarında hepsi Fatih'in Aslanları, Süleyman'ın Tuğrası gibi mert ve kararlıydılar. Hepsinin içinde korku vardı. Lakin bu ölüm korkusu değildi. Bu vatan korkusuydu. Yerin üstündeki ailesi için yerin altında fokur fokur kaynadılar. Biran olsun düşünmeden. Sorarım ki o zaman; ecdadına, şanlı tarihine bağlı olan hangi millet vardır bu kadar?

Cami minaresinden yükselen ezan sesleri için aziz vatan ve millet için, eşsiz güzellik ve nimet için, Allah yolunda cihat için ant ettik. Hep bir ağızdan... "Vatanına göz dikeni ez oğlum!" dedik. "Dostunu düşmanını iyi bil, şerefinle yaşa bu topraklarda." dedik. 

Yeni nesil de bunun kıymetini biliyor çok şükür. Şu güzel ülkemin bir yerinde bu kardeşliğe inat büyüyen bir zihniyet için kurşun sesidir en güzel türkü. Bükülmez bilektir direniş. Biran olsun vazgeçmeyi düşünmeyen kin dolu nefretle bakan gözlerimizdir. Gerekirse ömrümüzü tüketiriz vatan millet uğruna ki yinede şehitimizin kanını yerde, Atamızın gözünü arkada koymayız. Geride bıraktıklarımızın tek sözleri: " Vatan millet uğruna, aziz ecdat uğruna vatan sağolsun." olur. 

Şunu söylemeliyim ki: "Beklediğiniz ne araçtır, ne ne topraktır, ne araçtır. Beklediğiniz: kardeşinizdir, evladınızdır, ananızdır. Beklediğiniz; tarihimizdir, namusumuzdur. Beklediğiniz; şerefimizdir, özünde vatandır!